Według Amerykańskiego Centrum Kontroli Chorób i Prewencji, rukiew wodna jest jedną z najzdrowszych roślin. I choć należy do jednych z najstarszych roślin na świecie, mało się o niej dotychczas mówiło, a jeżeli już, to w kontekście wykorzystania leczniczego. Tymczasem jest to drobna roślinka o specyficznym smaku, która z rozmachem wkracza do naszego codziennego menu, gdyż jest smaczna, wartościowa i niedroga - każdy może ją sobie sam wyhodować.
1
Rukiew wodna (Nasturtium officinale) jest rośliną należącą do rodziny kapustowatych.
Rodzina kapustowatych, kiedyś nazywała się rodziną krzyżowych, liczy 343-353 rodzaje i około 3630-4010 gatunków. Kapustowate występują na wszystkich kontynentach, z wyjątkiem Antarktydy, nie występują również w zwartych obszarach nizinnych lasów równikowych. Wiele roślin z tej rodziny ma duże znaczenie użytkowe (kapusta warzywna, właściwa, rzepak, rokietta siewna, rukiew wodna i in.).
2
Obszarem rodzimego występowania rukwi wodnej jest Europa i Azja.
Jako gatunek zawleczony rozpowszechnił się na niemal wszystkich kontynentach świata.
3
Rukiew wodna rośnie na łąkach wokół źródeł i potoków lub w płytkich wodach i innych wilgotnych miejscach.
W Polsce uznawana jest za gatunek rodzimy, nadwodny, a od 2014 roku jest w naszym kraju objęta częściową ochroną gatunkową (umieszczona jest na polskiej liście w kategorii NT - bliski zagrożenia).
4
Jest szczególnie popularna w Normandii (północna Francja), gdzie szczególnie cenione są jej wartości odżywcze.
Dość intensywnie występuje też w Czechach i na Morawach.
5
Rukiew wodna jest byliną, hydrofitem (roślina wodna, której pączki odnawiające zimują w wodzie).
Jest rośliną o łodydze podnoszącej się, kanciastej, zakorzeniającej się, liściach naprzemianległych, nieparzystopierzastych. Na wierzchołku rozgałęzionej łodygi ukazują się ścisłe grona drobnych, białych kwiatów, o szypułkach wydłużających się w miarę kwitnienia. Roślina kwitnie od czerwca do września. Owocem jest wygięta łuszczyna (suchy, pękający owoc) o długości do 5 mm. Rukiew wodna dorasta do 60-80 cm wysokości.
6
Jest rośliną jadalną i leczniczą, jedną z najstarszych roślin na świecie.
Jej prozdrowotne właściwości znane są już od starożytności. Egipcjanie serwowali robotnikom sok ze świeżej rukwi w przekonaniu, że zwiększy ona ich wydajność w pracy. Starożytni Grecy byli przekonani, że rukiew wodna podnosi zdolności intelektualne. Cenił ją również Napoleon. Była też składnikiem menu przygotowanego na wesele księcia Williama z księżną Kate w pałacu Buckingham (podano ją jako składnik tarty - szparagi z rukwią).
7
Jest niskokaloryczna , w 100 g zawiera tylko 11 kcal. Posiada także niski indeks glikemiczny IG.
Pomaga na zaparcia, działa przeciwnowotworowo, zwiększa odporność, pomaga przy zaburzeniach pracy wątroby, kaszlu, a współczesna fitoterapia zaleca ją na ukojenie nerwów. Obniża też poziom trójglicerydów i cholesterolu LDL. Korzystnie wpływa na krzepliwość krwi, pomaga przy obfitym miesiączkowaniu.
8
Jako surowiec zielarski jest doskonały źródłem witamin, minerałów i innych cennych dla zdrowia składników - dowiodły tego badania przeprowadzone przez naukowców z William Peterson University.
Wśród minerałów znajdują się: potas, wapń, magnez, cynk, mangan, żelazo, fosfor, sód, miedź, selen. Zawiera sporo witamin: K, A, C, E, B (B3, B6, B2, B1). Jest bogatsza w witaminę C, niż pomarańcza, posiada więcej witaminy E, niż brokuły, zawiera więcej żelaza, niż szpinak, stanowi bogatsze źródło wapnia, niż mleko, jak również zawiera więcej beta-karotenu, niż marchew, czy więcej potasu, niż pomidory. Zawiera też luteinę i zeaksantynę oraz flawonoidy.
9
Posiada bardzo dobrą proporcję kwasów omega-3 do omega-6 (omega-3 dwukrotnie więcej niż omega-6).
Jest bogata w aminokwasy.
10
Rukiew wodna zawiera glikozyd (glukozynolan), który nadaje roślinie ostro-gorzki smak.
Związki należące do tej grupy uważane są za substancje antynowotworowe, mające zdolność hamowania rozwoju komórek nowotworowych np. w przypadku raka sutka.
11
Właściwości lecznicze soku z rukwi pozwalają na leczenie chorób skórnych, egzemy czy wyprysków.
Hamuje ona również proces starzenia się skóry. Poprawia jej kondycję, ale też pozwala cofnąć zmiany skórne, takie jak przebarwienia czy zaczerwienienia. Powoduje spłycenie zmarszczek i zwężenie porów.
12
W celach leczniczych rukiew zbiera się tuż przed kwitnieniem.
Następnie suszy się w cieniu, odseparowując od innych ziół ze względu na wydzielany przez rukiew silny zapach. Można stosować odwar z pociętych ziół lub można pić świeży sok rozcieńczony wodą.
13
Rukiew wodna stanowi także środek przeciwzapalny błony śluzowej jamy ustnej.
Wspomaga leczenie reumatyzmu, posiada właściwości moczopędne. Wyciąg z tej rośliny (glikonasturcyna) podaje się przy awitaminozach.
14
Rukiew wodna znalazła również zastosowanie w kuchni.
Ze względu na wyrazisty smak, stanowi dodatek do różnych potraw, wzbogacając ich smak. Bywa składnikiem surówek wraz z pomidorem czy szpinakiem. Można z niej przyrządzać pesto (tylko z niej lub jako dodatek do standardowego). Świetnie komponuje się z daniami mięsnymi, bywa składnikiem koktajli. Ma szerokie zastosowanie, od zup (np. zupa z groszku i rukwi) po desery. Najlepiej sprawdza się w świeżych sałatkach, zimnych sosach, warzywnych pastach, kanapkach.
15
Podczas gotowania traci swój pikantny, słodko-gorzki smak, staje się łagodna.
Tworzy dobry zestaw ze śmietaną i masłem, co daje możliwość wykorzystania jej do przyrządzania sosów do ryb, pasztetów, tart wegetariańskich, potrawki z białego mięsa, zupy krem. Francuzi dodają ją do anchois, dzięki czemu nie używają już soli ani pieprzu.
16
Można ją uprawiać w doniczce w warunkach domowych.
Jest niewymagająca, potrzebuje jedynie sporej ilości wody i odpowiedniego nasłonecznienia. Od rosnącej rośliny odrywa się listki, a w ich miejsce pojawiają się nowe, w większej ilości.
17
Rukiew wodna jest elementem herbów miejscowości i gmin francuskich: Vermon, Vayres-sur-Essonne i D'Huison-Longueville.
18
Rukiew wodna nazywana jest również rzeżuchą wodną.
19
W skali ANDI (wskaźnik gęstości składników odżywczych), rukiew wodna razem z jarmużem zaliczana jest do najwartościowszych warzyw.
