15 ciekawostek o liczi
Liczi w Chinach uprawiane było już ponad 3700 lat temu. Cesarze z dynastii Han uważali, że poprawiają im nastrój i dodają sił. Te delikatne owoce smak ...
Granat to jedna z najstarszych roślin uprawnych, od kilku tysięcy lat znana i uprawiana na Bliskim Wschodzie. W starożytnym Egipcie i Grecji granat uznawano za roślinę świętą, symbol miłości, małżeństwa i płodności.
Znano też jego wartość leczniczą, którą dostrzegł już Hipokrates, lecząc nasionami granatu bezpłodność. Kobiety w starożytności upatrywały w owocach granatu sekret swojej urody i młodości.
Dziś cenimy głównie sok z tego owocu, który oprócz walorów smakowych posiada również wartość leczniczą. Ale nie tylko sok jest wartościowy, podobnie jak w przypadku innych roślin, kwiaty, nasiona, skórka owocu czy kora drzewa również znajdują swoje zastosowanie w różnych dziedzinach.
Granat właściwy (Punica granatum), zwany także granatowcem właściwym jest rośliną należącą do rodziny krwawnicowatych (Lythraceae).
Rodzina krwawnicowatych liczy około 600-650 gatunków skupionych w około 30-31 rodzajów. Najwięcej jej przedstawicieli występuje w strefie równikowej, ale zasięg rodziny obejmuje również strefę umiarkowaną (z wyjątkiem północnej części Eurazji i Ameryki Północnej, a także południowej części Ameryki Południowej i Australii).
W Polsce rodzina Lythraceae reprezentowana jest przez krwawnicę (Lythrum).
Granat właściwy reprezentuje ważną roślinę użytkową należącą do tej rodziny. Od tysięcy lat uprawiany jest w basenie Morza Śródziemnego i Persji, skąd pochodzi.
Granat należy do najstarszych roślin użytkowych uprawianych na Bliskim Wschodzie.
Były one tam uprawiane od kilku tysięcy lat. W Mezopotamii znaleziono gliniane tabliczki datowane na połowę III w. p.n.e. zapisane pismem klinowym, wspominające o granatach.
Rozpowszechnienie granatów w rejonie Morza Śródziemnego zawdzięcza się przede wszystkim Fenicjanom, nazywanym przez Rzymian Punijczykami. W wykopaliskach archeologicznych w Gezer na terenie Palestyny odkryto nasiona granatu sprzed 5000 lat. Zachowane rzeźby i malowidła w najstarszych świątyniach Egiptu przedstawiają owoce granatu, co oznacza, że były tam znane już 2500 lat przed Chrystusem.
Szczątki tych owoców stwierdzono w grobowcach z różnych epok w górnym Egipcie, natomiast resztki ich kwiatów zostały znalezione po raz pierwszy w 1884 roku w grobowcu z XX dynastii.
O znaczeniu granatów świadczą też ich wizerunki w dziełach sztuki asyryjskiej, greckiej, bizantyjskiej i arabskiej. Owoc granatu figuruje też na monetach greckich obok głowy Ateny i skrzydlatej bogini zwycięstwa Nike. Na mozaikach i freskach widoczna jest Afrodyta - bogini miłości i piękna - trzymająca w dłoni owoc granatu.
Uprawa granatów rozpowszechniła się na trasie jedwabnego szlaku.
Stała się bardzo popularna w Japonii i Korei, gdzie zaczęto je uprawiać w formie zminiaturyzowanych drzew - bonsai.
Obecnie granaty uprawiane są w wielu krajach świata.
Wiodącymi producentami na świecie są Indie i Chiny, a następnie Iran, Turcja, Afganistan, USA, Irak, Pakistan, Syria i Hiszpania.
Nazwa owocu wywodzi się ze średniowiecznej łaciny: pōmum „jabłko” i grānātum „z nasionami”.
Starożytni nazwali ten złożony z kilkuset cząstek owoc malum granatum, czyli "jabłko ziarniste".
Granat właściwy jest krzewem lub niewielkim drzewem.
Jego wysokość wynosi od 3 do 5 metrów. Posiada wiele kolczastych gałęzi i jest długowieczny - niektóre okazy we Francji przeżywają 200 lat.
Liście Pomelo granatum są naprzeciwległe, eliptyczno-lancetowate, o długości 3-8 cm. Są ciemnozielone z wierzchu, błyszczące i całobrzegie.
Kwiaty są jasnoczerwone, 5-8 płatkowe, obupłciowe. Niektóre bezowocowe odmiany granatu uprawiane są dla samych kwiatów.
Owocem granatu jest jagoda przypominająca kształtem i wielkością duże jabłko.
Pokryty jest twardą, skórzastą łupiną najczęściej barwy purpurowej, fioletowej, ale też brązowej czy białoczerwonawej, z pozostającym na wierzchu kielichem.
Owoc zawiera 400-700 tępograniastych nasion, których MTS (masa tysiąca sztuk, używany w botanice skrót) wynosi 19-20 g. Nasiona otoczone są osnówkami (arillus), które najczęściej maja barwę czerwoną, ale także różową lub żółtą.
Jadalną częścią owocu jest osnówka.
Ma ona galaretowatą konsystencję i jest bardzo soczysta. Jej barwa najczęściej jest czerwona, różowa lub żółta. Otrzymuje się z niej grenadynę - syrop z owoców granatu, często używany jako składnik koktajli.
Ostatnio wprowadza się do upraw odmiany granatów partenokarpicznych (beznasiennych).
Granaty mają wiele zastosowań kulinarnych.
Stanowią pyszny, soczysty owoc, którego sok świetnie gasi pragnienie. Jest on od dawna popularnym napojem na Bliskim Wschodzie i w Europie, jest też ostatnio szeroko dystrybuowany w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie.
Sok z granatów był szeroko stosowany w wielu irańskich potrawach i nadal można go znaleźć w tradycyjnych przepisach, takich jak fesenjān. Nasiona granatu są używane jako przyprawa znana jako anar dana, zwłaszcza w kuchni indyjskiej i pakistańskiej. W Meksyku owoce granatu są powszechnie używane do ozdabiania tradycyjnej potrawy chiles en nogada.
Z odmian dziko rosnących, których owoce mają kwaśny smak, w przemyśle otrzymuje się krystaliczny kwas cytrynowy. Z odmian słodkich produkuje się wina.
Owoc granatu jest nie tylko smaczny ale i zdrowy.
Znajduje się w nim całe mnóstwo witamin: B1, B2, B3, B5, B6, B9, C, E, K, oraz składników mineralnych: Ca, Fe, Mg, Mn, P, K, Na, Zn. Dodatkowo granat to bogactwo związków fenolowych i flawonoidów, w tym antocjanów.
Owoc granatu zawiera 10-20% cukrów i 2-5% kwasów organicznych - głównie jabłkowego i cytrynowego oraz 1,5% białek.
100 g owocu dostarcza 83 kcal.
Jest zaliczany do produktów o niskim indeksie glikemicznym o Ig wynoszącym 54.
Ze względu na obecność związków fenolowych i flawonoidów, granat charakteryzuje się silnymi właściwościami antyoksydacyjnymi.
Ponad to przypisuje mu się właściwości przeciwzapalne, hipoglikemiczne, kardioochronne i przeciwnowotworowe. Badania wykazały, że spożywanie soku z granatu powoduje obniżenie stężenia trójglicerydów i cholesterolu, zwłaszcza frakcji LDL.
Stwierdzono też, że picie soku z granatu powoduje redukcję poziomu glukozy i insulinooporność.
Sok z granatu posiada właściwości antybakteryjne i przeciwgrzybicze.
Najsilniejsze działanie wykazuje wobec gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus) oraz Candida albicans. Udokumentowano też, że sok z granatu działa przeciwwirusowo i antybakteryjnie na płytkę nazębną.
Stwierdzono także, że pozytywnie wpływa na pracę przewodu pokarmowego, łagodzi jego stan zapalny. W Azji odwar z kwiatów granatu stosowany jest jako lek przeciwbiegunkowy, a odwar z kory wykorzystuje się jako środek przeciwrobaczy. Zawiera on alkaloidy, które działają paraliżująco na tasiemce.
Owoc i skórka granatu znalazły zastosowanie w przemyśle kosmetycznym, jako cenne składniki kosmetyków pielęgnacyjnych.
Dobroczynne działanie na skórę posiada także olej z nasion granatu, tłoczony na zimno.
Kora, liście i drewno granatu wykorzystuje się w garbarstwie.
Zawierają one 32% garbników, które wykorzystuje się do garbowania cienkich, szlachetnych skór (safian) i produkcji farb.
Od nazwy tego owocu wzięła się nazwa pocisku - granat - pocisku rażącego odłamkami i energią wybuchu bądź zapalającego.
W języku hiszpańskim nazwa owocu brzmi granada. Od niej wzięły się nazwy geograficzne Grenada (państwo wyspiarskie na wyspie Grenada na Morzu Karaibskim), Granada (miasta w Nikaragui i Hiszpanii), Grenadyny (grupa wysp w Ameryce Środkowej).
Granat wymieniony jest ponad 30 razy w Biblii.
Znajduje się wśród siedmiu najważniejszych gospodarczo roślin obiecanych Żydom w Ziemi Obiecanej, biblijnym miejscu, do którego Mojżesz prowadził Izraelitów z Egiptu. Od nazwy owocu pochodzi wiele nazw miejscowości w Ziemi Świętej, a także imion postaci wymienionych w Biblii, lub bogów pogańskich.
Kwiaty i owoce granatu były częstym motywem dekoracyjnym w cywilizacji asyryjskiej, semickiej i egipskiej.
Żydzi zdobili nimi szaty kapłanów czy posągi. Owoc symbolizował wierność Pięcioksięgowi, a korona królewska Żydów powstała na wzór owocu granatu.
