Ludzie

Ciekawostki o Romanie Dmowskim

Znaleźliśmy 39 ciekawostek na temat Romana Dmowskiego

Główny ideolog polskiego nacjonalizmu

Był zaciekłym przeciwnikiem Józefa Piłsudskiego, mężem stanu, który odegrał znaczącą rolę w procesie odzyskiwania niepodległości przez Polskę.

Był politykiem posiadającym własną wizję patriotyzmu opartego na narodowych interesach i realizmie politycznym. Dostrzegał i piętnował polskie wady, był krytyczny wobec niezależności i praw kobiet, nie przyjmował odznaczeń, nigdy też nie założył rodziny.

Był też człowiekiem o niebywałym poczuciu humoru, dobroci serca, nienagannych manierach, nie znoszącym sztuczności i pychy.

Roman Dmowski
1
Roman Dmowski urodził się 9 sierpnia 1864 roku w podwarszawskiej wsi Kamion (obecnie Kamionek, osiedle i obszar MSI w dzielnicy Praga-Południe).
Był synem właściciela niewielkiej firmy brukarskiej i dzierżawcy jezior Skaryszewskiego i Gocławskiego. Jego rodzina ze strony matki pieczętowała się niegdyś herbem Pobóg, jednak utraciła szlachectwo, gdyż zajęła się garbarstwem.
2
Posiadał sześcioro rodzeństwa - dwie siostry, dwóch braci i zmarłych w okresie niemowlęctwa brata i siostrę.

Rodzinę nękały choroby i z całego rodzeństwa, starości dożyli tylko Roman i bracia, Julian i Wacław. Siostry zmarły wcześnie, Maria mając 18 lat, a Jadwiga 27.

3
Dziadek Romana, Kazimierz (uczestnik powstania kościuszkowskiego) był wójtem gminy Kamion.
4
Uczył się w III Gimnazjum w Warszawie.

Jako siedemnastolatek założył z kolegami w szkole samokształceniową tajną organizację uczniowską "Strażnica".

Jej celem był bierny opór przed rusyfikacją poprzez organizowanie tajnych wykładów z języka polskiego, literatury, historii i geografii polskiej.

5
Jako dwudziestodwulatek Dmowski rozpoczął naukę w Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim na wydziale fizyczno-matematycznym, w sekcji nauk przyrodniczych.
Po czterech latach studiów otrzymał "uczony stopień kandydata nauk przyrodniczych".
6
W czasie studiów przyłączył się do organizacji niepodległościowej Związek Młodzieży Polskiej "Zet".

Po roku objął już kierownictwo w tej organizacji. Następnie został przyjęty do Ligi Polskiej, zrzeszającej działaczy w kraju i za granicą.

Rozpoczął też współpracę z tygodnikiem "Głos", gdzie poznał Jana Ludwika Popławskiego (publicystę, polityka i jednego z głównych twórców ideologii narodowo-demokratycznej), z którym przyjaźnił się do końca życia.

Brał czynny udział w obchodach 100. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja, współorganizując z tej okazji wielką patriotyczną manifestację w Warszawie.

7
Po skończeniu nauki na Uniwersytecie Warszawskim, dzięki zapomodze z kasy im. Mianowskiego, kontynuował ją przez rok w Paryżu.

Po powrocie do Polski, wraz z kilkoma kolegami dokonał przewrotu w Lidze Polskiej i stworzył Ligę Narodową, na czele której stanął.

8
W sierpniu 1892 roku w trakcie powrotu z Paryża został aresztowany przez policję rosyjską podczas przekraczania granicy.

Oskarżono go o udział w manifestacji z 1891 roku i osadzono w więzieniu śledczym w warszawskiej Cytadeli, gdzie spędził pięć miesięcy. Po ogłoszeniu wyroku, otrzymał pięcioletni zakaz przebywania na terenie zaboru rosyjskiego, z czego trzy pierwsze lata miał spędzić pod dozorem policji. Wysłano go do Mitawy, miasta na Łotwie, na południe od Rygi.

9
Po dwóch latach nielegalnie przekroczył granicę z Rosją i zamieszkał we Lwowie.
Na początku współpracował z "Przeglądem Wszechpolskim", gdzie ukazywały się jego teksty, a poźniej został redaktorem naczelny tego pisma. Współtworzył również Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne.
10
Uczestniczył w zjeździe Ligi Narodowej w Budapeszcie i wszedł w skład jej nowego kierownictwa.

Trzykrotnie odwiedził Francję i Anglię, odbył również podróż do Brazylii.

W 1901 roku przeniósł się do Krakowa zabierając ze sobą "Przegląd Wszechpolski". Wydał tam książkę "Myśli nowoczesnego Polaka", która była, jak sam stwierdził po latach "wyznaniem wiary narodowej".

11
Po wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej, dążył do uniemożliwienia realizacji planów PPS dotyczących wywołania w Królestwie Polskim powstania przy udziale naczelnego dowództwa armii i rządu japońskiego.

Udał się do Tokio (dwa miesiące przed Piłsudskim i Filipowiczem) i przy pomocy memoriałów starał się przekonać Japończyków, że wspieranie antyrosyjskiego powstania na ziemiach polskich nie przyniesie Japonii korzyści, a będzie miało tragiczne konsekwencje dla samych Polaków.

Ruch rewolucyjny uważał za szkodliwy dla jedności narodowej i sprawy polskiej.

12
W 1905 roku przeniósł się do Warszawy, zlikwidował też "Przegląd Wszechpolski".

W stolicy kierował redakcją "Gazety Polskiej". W latach 1907-1909 był posłem do II i III Dumy Państwowej, pełniąc funkcję prezesa Koła Polskiego.

13
Dmowski twierdził, że dla Polski zdecydowanie większym zagrożeniem są Niemcy niż Rosja.

Uważał, że Niemcy posiadają oprócz potęgi militarnej i wielkiego potencjału, przewagę cywilizacyjną, która po opanowaniu polskich ziem groziłaby wynarodowieniem Polaków.

Dowodził tego w wydanej w 1908 roku książce "Niemcy, Rosja i kwestia polska".

14
Po wybuchu I wojny światowej Dmowski wszedł w skład utworzonego w Warszawie Komitetu Narodowego Polskiego.

Komitet skupiał głównie przedstawicieli Narodowej Demokracji oraz Stronnictwa Polityki Realnej, którzy reprezentowali orientację prorosyjską. W 1915 roku wyjechał do Piotrogrodu.

15
Gdy Warszawa została zajęta w 1915 roku przez Niemców, a Rosjanie zostali wyparci z Królestwa Polskiego, Dmowski opuścił Rosję i udał się do Londynu.
Tam przekonywał, prowadząc rozmowy z politykami, naukowcami i dziennikarzami, do poparcia odbudowy niepodległego państwa polskiego.
16
Był jednym z sygnatariuszy "Deklaracji lozańskiej" wyrażającej protest przeciwko aktowi 5 listopada 1916 roku wydanemu przez cesarzy Wilhelma II i Franciszka Józefa I.

W 1917 roku został przewodniczącym powstałego w Lozannie Komitetu Narodowego Polskiego.

Komitet ten został uznany przez rząd francuski za oficjalną reprezentację Polski. W nastepnych miesiącach taką samą decyzję podjęły rządy Wielkiej Brytanii, Włoch i USA.

17
W 1916 roku Dmowski za cykl wykładów otrzymał doktorat honoris causa na Uniwersytecie w Cambridge.
18
W 1918 roku wręczył sztandar czterem pułkom powstającej we Francji Armii  Polskiej, na czele której stanął generał Józef Haller.

Z Paryża udał się do Stanów Zjednoczonych, gdzie dwukrotnie spotkał się z prezydentem T. W. Wilsonem i gdzie zabiegał o poparcie Polonii amerykańskiej.

19
W 1919 roku wraz z Ignacym Paderewskim reprezentował Polskę na paryskiej konferencji pokojowej, gdzie wspólnie, w jej imieniu podpisali Traktat Wersalski.

Traktat formalnie przywracał Polskę na mapę Europy. Doprowadzono do uznania Polski z Wielkopolską i Pomorzem Gdańskim, nakazano referendum na Warmii, Mazurach i Górnym Śląsku oraz ustanowiono Wolne Miasto Gdańsk. Dmowski podpisał także traktat pokojowy koalicji z Austrią w Saint-Germain.

20
Dmowski był zwolennikiem inkorporacyjnej (wchłonięcie terytorium przez państwo) koncepcji wschodniej granicy Polski, która pozostawała w opozycji do federacyjnej koncepcji Piłsudskiego.
Wizja granic wschodnich Dmowskiego pokrywała się w sporej części z granicami II RP i ostatecznie idea inkorporacji ziem wschodnich została zrealizowana.
21
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku, Dmowski został posłem na Sejm Ustawodawczy z ramienia Związku Ludowo-Narodowego.
Bardzo ciężkie zapalenie płuc zmusiło go do udania się na leczenie do Algieru, skad wrócił do kraju dopiero w maju 1920 roku.
22
W czasie wojny pomiędzy odrodzoną Rzeczpospolitą Polską, a Rosją był członkiem Rady Obrony Państwa.
23
W rządzie Wincentego Witosa, na dwa miesiące został ministrem spraw zagranicznych.
W jego karierze politycznej było to jedyne stanowisko rządowe.
24
W 1921 roku został patronem i filistrem (nazwa członka, który ukończył studia) honoris causa Korporacji Studentów Uniwersytetu Poznańskiego Baltia.
Rok później został honorowym prezesem Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska.
25
W 1923 roku otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Poznańskiego w dziedzinie filozofii.

W tym okresie Dmowski prowadził aktywną działalność publicystyczną.

W sierpniu 1920 roku wyjechał do Poznania, a dwa lata później, na początku 1922 roku, kupił część majątku Chludowo pod Poznaniem, gdzie mieszkał do 1934 roku. Zajmował się tam pracami gospodarskimi. Przez swoich pracowników został zapamiętany jako dobry płatnik.

26
Po przewrocie majowym w 1926 roku, Dmowski zintensyfikował działania na rzecz zjednoczenia ruchów narodowych i katolickich.
Założył Obóz Wielkiej Polski, w którym został prezesem Wielkiej Rady OWP, a następnie w 1928 roku Stronnictwo Narodowe.
27
Dmowski napisał wiele książek, co zostało docenione w 1927 roku nagrodą literacką im. Jana Kasprowicza.
Z uwagi na pogarszające się zdrowie i ze względów ekonomicznych Dmowski sprzedał swoją posiadłość pod Poznaniem i przeniósł się do Warszawy. Chciał napisać wielkie dzieło podsumowujące doświadczenia kultury narodów europejskich, ale nie ukończył go. Ukazały się jedynie jego fragmenty.
28
W wieku 73 lat przeszedł udar mózgu.

Po udarze zamieszkał u swoich przyjaciół w majątku dworskim Mieczysława Niklewicza w Drozdowie nad Narwią, w województwie podlaskim, niedaleko Piątnicy. Tam też zachorował na zapalenie płuc, w wyniku którego zmarł w nocy z 1 na 2 stycznia 1939 roku.

29
Roman Dmowski do końca pozostał niekwestionowanym liderem Narodowej Demokracji.

Władze Stronnictwa Narodowego chciały aby ciało zmarłego lidera zostało zabalsamowane, ale rodzina Niklewiczów nie wyraziła zgody. Istniała też koncepcja pochowania Dmowskiego w katedrze poznańskiej obok Mieszka I i Bolesława Chrobrego, ale na ten pochówek nie wyraził zgody prymas August Hlond.

30
Uroczystości żałobne odbyły się w Drozdowie oraz w katedrze w Łomży.

Następnie ciało Romana Dmowskiego przewieziono do Warszawy i w archikatedrze warszawskiej kontynuowano uroczystości pogrzebowe, gdzie przez 14 godzin trumna z ciałem była wystawiona.

Dowiedz się więcej ...
31
Pogrzeb Romana Dmowskiego był jedną z największych manifestacji narodowych okresu międzywojennego.
Na uroczystościach pogrzebowych pojawił się były prezydent RP Stanisław Wojciechowski, prezes Stronnictwa Ludowego Maciej Rataj i ambasador Japonii. Nie było przedstawicieli władz sanacyjnych.
32
Roman Dmowski nigdy się nie ożenił.
Biografowie zgodnie twierdzą, że powodem tego była nieodwzajemniona miłość do Marii Juszkiewiczowej, późniejszej żony Józefa Piłsudskiego. Być może ten fakt zaważył na wzajemnych relacjach między panami - były pełne antagonizmów.
33
Dmowski przez całe życie był obojętny religijnie, był deistą (bóg jest konstruktorem świata rozumiany jako mechanizm oraz źrodło praw, według których ten mechanizm działa. Tak rozumiany bóg nie ingeruje w stworzony świat).

W pierwszych latach swojej działalności był krytyczny wobec chrześcijaństwa, bardziej skłaniał się w kierunku protestantyzmu niemieckiego lub angielskiego. Później zmienił poglądy i podkreślał, jaką znaczącą rolę odgrywa dla narodu polskiego wiara katolicka i Kościół.

Dowiedz się więcej ...
34
Dmowski przez przeciwników politycznych nazywany był twórcą ideologii antysemickiej w Polsce.

Postrzegał on Żydów jako "podstawę spisku antykatolickiego z udziałem komunistów, socjalistów, liberałów, masonów i protestantów". 

Dowiedz się więcej ...
35
Przez jakiś czas zafacynowany był faszyzmem i narodowym socjalizmem.
Uważał, że faszyzm włoski jest bliski ideowo endecji. Postrzegał go jako swego rodzaju ruch o charakterze narodowym. Hitleryzmowi odmawiał tego miana, nazywał go dyktaturą będącą bardziej przejawem słabości niż siły.
36
Krytycznie odnosił się do młodego pokolenia narodowców, którzy powołali do życia Obóz Narodowo-Radykalny.
Oenerowców, choć nie robił tego publicznie, potępiał za "głupotę" i "szkodzenie" sprawie narodowej, a także za brak właściwej formacji i nieumiejętność długofalowego myślenia.
37
Był przeciwnikiem nadania praw wyborczych kobietom i negatywnie oceniał ich dążenie do emancypacji.

Uważał, że zadaniem kobiety w społeczeństwie jest reprodukcja i wychowywanie dzieci. 

Dowiedz się więcej ...
38
Dmowski nie przyjmował odznaczeń i wyróżnień.
Jednak był posiadaczem kilku orderów (Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski z 1923 roku, Order Orła Białego z 2018 roku, Wielka Wstęga Orderu Gwiazdy - Rumunia i Wielka Wstęga Orderu Oranje-Nassau z Holandii), odznaczeń i tytułów honorowych (dwa doktoraty honorowe).
39
Dmowski był publicystą i twórcą podstaw ideologii narodowej w Polsce.

Był autorem wielu książek i publikacji, cieszył się autorytetem wśród znacznej części społeczeństwa. W 1951 roku wszystkie jego utwory objęte zostały zapisem cenzury w Polsce i podlegały natychmiastowemu wycofaniu z bibliotek.

Po upadku komunizmu zaczęto dostrzegać zasługi Dmowskiego dla sprawy polskiej. Jego imieniem uhonorowano nazwy ulic, mostów, rond w wielu miastach. Powstały też jego pomniki.

Lubisz ciekawostki?

Podobne tematy

58 ciekawostek o Józefie Piłsudskim
58 ciekawostek o Józefie Piłsudskim
Dziadek
Był niewątpliwie główną postacią w dziejach Polski międzywojennej - Naczelnik państwa, pierwszy Marszałek Polski. Przez jednych uwielbiany, przez inny ...
23 ciekawostki o Adamie Mickiewiczu
23 ciekawostki o Adamie Mickiewiczu
Twórca polskiego romantyzmu w literaturze
Wybitny polski poeta i jeden z Trzech Wieszczów. Uznawany za czołowego reprezentanta Wielkiej Emigracji. Całe swoje życie poświęcił twórczości i walce ...
63 ciekawostki o Janie Pawle II
63 ciekawostki o Janie Pawle II
Polak, który został papieżem
Karol Józef Wojtyła, późniejszy Jan Paweł II, był polskim duchownym, biskupem pomocniczym krakowskim, arcybiskupem metropolitą krakowskim, kardynałem, ...
35 ciekawostek o Oldze Tokarczuk
35 ciekawostek o Oldze Tokarczuk
Najmłodsza polska laureatka literackiej Nagrody Nobla
Jej twórczość charakteryzuje przede wszystkim wrażliwość na drugiego człowieka, na świat zewnętrzny. Stosuje formułę przypowieści, sięga po mity, meta ...
27 ciekawostek o Kindze Preis
27 ciekawostek o Kindze Preis
Jest aktorką, która potrafi zagrać wszystko. Bardzo skuteczna w zdobywaniu nagród za swoje role, czym zasłużyła sobie na miano polskiej Meryl Streep. ...
30 ciekawostek o Antonim Cierplikowskim
30 ciekawostek o Antonim Cierplikowskim
Jeden z najsłynniejszych fryzjerów w dziejach
Świat znał Antoniego Cierplikowskiego jako Antoine'a. Jego salony fryzjerskie  we Francji, Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Kanadzie, Japonii ...
53 ciekawostki o Winstonie Churchillu
53 ciekawostki o Winstonie Churchillu
Brytyjski polityk, przywódca, pisarz i malarz
Winston Churchill, człowiek wielu talentów, był politykiem, strategiem, doskonałym mówcą, dwukrotnym premierem Zjednoczonego Królestwa, a także laurea ...
23 ciekawostki o Janie Zamoyskim
23 ciekawostki o Janie Zamoyskim
Polityk, jeden z najwybitniejszych mężów stanu w historii Polski
Jan Zamoyski był jednym z najwybitniejszych mężów stanu w historii Polski. Dobrze wykształcony polityk, żarliwy patriota, dzięki któremu Habsburgowie ...

Najnowsze tematy

11 ciekawostek o chlebie
11 ciekawostek o chlebie
Symbol wspólnoty
Chleb - symbol żywności, która od tysięcy lat odgrywa kluczową rolę w życiu człowieka. Od starożytnych cywilizacji po współczesność, chleb był stałym ...
16 ciekawostek o marihuanie
16 ciekawostek o marihuanie
Kontrowersyjna używka
Marihuanę, zwyczajowo nazywaną również konopiami indyjskimi, od dawna otacza aura kontrowersji i fascynacji. Jest to roślina, której historia sięga ty ...
14 ciekawostek o Salem
14 ciekawostek o Salem
Amerykańska stolica grozy
Salem, nazywane "Miastem Czarownic", budzi skojarzenia z tajemnicą, historią i niezwykłymi wydarzeniami. Położone na wschodnim wybrzeżu, w stanie Mass ...
19 ciekawostek o Kirunie
19 ciekawostek o Kirunie
Szwedzkie miasto z lokalną anomalią magnetyczną
Kiruna, miasto zakorzenione w sercu Laponii, stanowi nie tylko ośrodek górniczy, lecz także fascynujące centrum kultury, historii i natury arktycznej. ...
16 ciekawostek o Bali
16 ciekawostek o Bali
Wyjątkowe miejsce na ziemi
Bali to wyspa w archipelagu Indonezji, jedna z najbardziej popularnych wysp w regionie Azji Południowo-Wschodniej. Słynie z bogatej kultury i tradycji ...
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
Najstarsze znane żyjące zwierzę lądowe
Żółw Jonathan to wyjątkowa postać w krainie zwierzęcych legend. Jego imponujący wiek i niezwykła historia życia uczyniły go jednym z najbardziej znany ...
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
Strategiczny geniusz, którego rządy rozpoczęły epokę hellenistyczną
Aleksander Macedoński, znany także jako Aleksander Wielki, jest jedną z najbardziej fascynujących postaci w historii starożytnej. Uważany za militarne ...
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
Francuski Michał Anioł
Auguste Rodin, jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy XIX wieku, pozostaje jedną z najbardziej wpływowych postaci w historii sztuki. Jego prace, odznacz ...

Podobne tematy